Ata hai pouco non sabía da chamada ‘Lei de Goodhart’. Esta ‘lei social’ ven dicir que cando o superar unha métrica [no sentido dun indicador clave do rendemento, é dicir, indicador dos logros acadados por unha persoa ou grupo en relación a uns obxectivos prefixados] se converte nun obxectivo, deixa de ser unha boa métrica para o que fose definida. Ven ó caso na educación, por exemplo. Se o obxectivo dun curso remata sendo a superación dunhas probas determinadas, o resultado desas probas non terá un significado en relación coa formación do alumnado que segue ese curso, senón só en relación á preparación para as propias probas. Un caso práctico do que remato de dicir sería a selectividade. Se no segundo curso do bacharelato unha materia adica o seu tempo de clase a que o alumnado sexa capaz de superar a proba de selectividade correspondente a esa materia, poderase lograr que unha alta porcentaxe de alumnado pase a proba ou que a súa nota media sexa alta. Mais nese caso, o converter o pasar a proba en finalidade, fai que non sexa apta para dicir se a alumna ou alumno está formado na materia da proba. Ou sexa, esas probas pasan a ser literalmente iso: probas que dan acceso á universidade. E nada máis. En educación hai máis casos que se poden comentar, como as probas PISA, que inicialmente virían medir o rendemento do ensino medio, ou os diversos rankings universitarios, que tamén de xeito inicial virían medir a ‘bondade’ dunha universidade en relación ó conxunto.
O resume do anterior parágrafo pode ser que, se institucións e sociedade fan que o alumnado se obsesione coa ‘nota’, o obxectivo dos discentes deixará de ser maximizar a aprendizaxe para pasar a ser o maximizar a súa nota, sen importar que para iso teñan que botar man de copieteo ou outros métodos.
A lei non é só de aplicación na educación. Nin moito menos. Pode ser unha porta de entrada ó rexeitamento da democracia sen outra alternativa: Se o resultado que queren os partidos é o maximizar o voto, dirixirán as súas accións a iso, e non a beneficiar á sociedade, á xente. De aí a diversos chanchullos hai un curto paso. E vense saltar as regras da democracia porque non se considera a uniformidade do voto ou mesmo o voto en si, que pasa a ser só un título para exercer o poder uns anos máis, independente do beneficio social dese poder. E pode ser por diversas circunstancias ou métodos, e non só polo uso partidario de sistemas electorais cunha lóxica como a distribución D’Hondt, os distritos electorais provinciais con diferente peso de cada voto ou as artimañas do ‘Gerrymandering’ nos EEUU para ‘aproveitar os votos’ dunha zona. Así, rematamos atopando que os votantes están (estamos) afondando no escepticismo sobre a saúde democrática dos estados, como ocorre nunha recente enquisa do N. Y. Times, que cuantifica na metade da poboación a que pensa que ‘os políticos’ (así, en xeral, sen facer distingos aínda que haxa diferencias) non fan un bo traballo representando a xente, e en tres de cada catro que pensan que é un desafío para a democracia.
Así, segundo a ‘lei de Goodhart’, a solución para curar a democracia, ‘o menos malo dos sistemas de goberno’, pasaría por fiar máis fino nos sistemas electorais. Algo que, cos enormes intereses en xogo, non é doado.