Durante estes días vimos escoitando noticias que nos falan de que Galicia converteuse nun lugar privilexiado onde é fácil atopar moitas persoas centenarias. En efecto, as cifras fálannos dunha gran porcentaxe de persoas lonxevas na nosa contorna que está a ser obxecto de estudos e análises.
Coa festa de san Xaquín e santa Ana (26 de xullo), os avós de Xesús, a Igrexa celebra a Xornada Mundial dos Avós e dos Maiores. Unha cita que nos convida a reflexionar sobre a ancianidade, sobre o trato e a relación que temos cos nosos maiores, sobre o que achegan e significan para a nosa sociedade.
En efecto, o progreso técnico e sanitario favoreceu o alongamento da vida ata límites insospeitados. A esperanza de vida sitúase hoxe en oitenta e tres anos. É moi fácil atoparnos con anciáns e maiores en moitas das nosas familias e contextos máis próximos, coas dificultades específicas que entraña esta realidade. Desde logo, admiro a cultura do noso pobo que rodea aos maiores de moitas atencións. O noso medio rural está cheo de exemplos de convivencia entre varias xeracións que son dignos de eloxio. Durante a visita pastoral, que vin realizando durante o presente curso, puiden visitar algunhas familias e persoas maiores que son ben atendidas e acollidas.
Con todo, sabemos que non sempre é así. A soidade non desexada, especialmente entre as persoas maiores, é unha secuela que se estende por desgraza. Alégrame moito que desde Cáritas diocesana púxose en marcha o programa Con-vivindo que busca promover espazos e lugares de encontro para persoas maiores.
É verdade que a situación de moitas persoas anciás, cunha autonomía moi reducida, require que, para alcanzar unha vida digna, necesítense hoxe de máis recursos, máis medios e tamén máis prazas de residencias que poidan saír á fronte destas situacións. A dependencia supón un reto a nivel social e institucional que temos que facer fronte se queremos agradecer a súa achega á nosa sociedade e o moito que fixeron por nós. Aí temos unha proba do nivel ético dunha sociedade.
Con todo, hoxe esténdese unha mentalidade que considera unha carga aos maiores cando se atopan nunha situación de gran dependencia; mentalidade que mesmo penetra na propia autopercepción dos anciáns. Isto sucede cando se aúnan tres procesos presentes na nosa sociedade: en primeiro lugar, cando se perde o valor e a dignidade infinita de cada persoa máis aló das súas circunstancias e en calquera estado ou situación. Por iso, reivindicar a dignidade de toda persoa é clave no noso mundo economicista.
En segundo lugar, cando promovemos unha concepción da persoa en clave de autonomía e independencia. Ás veces esténdese unha imaxe non real de que as persoas son seres que están chamados a ser independentes, e por tanto, non vulnerables nin necesitados dos outros. Fronte a iso, creo que hai que espertar en nós a imaxe contraria da vulnerabilidade como característica propia de todo estado humano. Todos nos necesitamos, somos dependentes e estamos chamados a complementarnos.
Por último, como lembra o papa Francisco na súa magnífica mensaxe con motivo desta xornada, a cultura individualista (que se estende mesmo en contornas alleas a esta clave como é a familia) móvenos a pensar que a realización persoal está nunha vida desligada o máis posible dos outros.
Fronte a esta mentalidade, nesa mensaxe convídasenos a fixarnos en Rut: unha estranxeira que aparece na Biblia e que se compromete a coidar da súa anciá sogra Noemí, renunciando a unha vida propia. Lémbrame a vida de tantas migrantes que coidan de tantos de anciáns nos nosos fogares.
“Na vellez non me abandones” é o berro bíblico que aparece en repetidas ocasións. É o berro que hoxe volvemos escoitar como compromiso para cos nosos maiores e no horizonte dunha vida máis humana e fraterna.
O voso irmán e amigo
Fernando García Cadiñanos
Bispo de Mondoñedo-Ferrol