DO TRÁXICO MAR DE FOZ
“O HIDRO”, HAI 76 ANOS
Acaso non exista un só pobo do litoral que non vivira, ao longo da historia, o dramatismo da perda de vidas entre os seus mariñeiros. As forzas ceibes da natureza; os imprevistos nun camiño moitas veces ignorado; a falta de recursos para actuar ante o inesperado, etc.., fixo que o mar, tan engaiolante e tan cobizado, se voltase verdugo despiadado. Os accidentes laborais; galernas, temporais e naufraxios, e con eles a morte, tinguiron de mouro, e seguen a facelo, a vida das vilas mariñeiras.
Tódolos mares coñecen das traxedias nas súas augas. Feitos tristes que algúns quedaron no anonimato e outros, pola súa magnitude ou as circunstancias que os arrodearon, permanecen gravados, con trazos indelebles, na historia sinistra da vida mariñeira.
“O Hidro” era unha lancha que chegara a Foz en 1930, procedente de Laredo, onde Tristán “o vello” e Manuel Blanco Muinelo a mercaran. Chamábase “Nuestra Señora del Carmen”, pero as xentes deron en dicir que, pola velocidade sulcando as augas, máis ben parecía un hidroavión e de aí que todos a coñecesen por “ O Hidro”.
Na tardiña do 8 de outubro de 1936, hai xusto 76 anos, ao lusco-fusco, cando intentaba pasar a fatídica barra ata a Ribeira, con vinte bañeiras de sardiñas, envorcou preto da pena Rubia, quedando coa quilla para arriba. Dos oito tripulantes dous desapareceron: Tristán e José da Palmeira. Ao terceiro día apareceu Tristán nunha praia de San Cibrao e dez días despois José, avistado por un pescador de cana, nunha furada da costa, en Salave, preto de Tapia: curiosamente seguiran rumbos opostos. A profundidade dos cantís e a dificultade dos accesos fixeron que os veciños tivesen que realizar serios esforzos para levar a terra o cadáver de José que foi soterrado no minúsculo cemiterio de Salave.
Ás veces feitos tan lutuosos, dramáticos, dan pé a que se produzan episodios de fondo valor humano, solidario, e que as persoas, ao impulso de tal sentimento, arrisquen sen miramentos e mesmo se salten as leis para lograr mitigar a dor allea; foi este un deses casos: tempo máis tarde a nai do mariñeiro quixo recuperar os restos do fillo e intentouno cumprindo a legalidade, pero os trámites eran longos e moi custosos para economías de subsistencia e, por suxerencia do párroco, acordaron o seu traslado clandestino, para o que se contou coa complicidade da Garda Civil de Tapia e de Foz, non dándose por enterados da manobra, cando naqueles tempos bélicos, vixiaban acotío todo movemento na beiramar; circunstancias patéticas, que deron lugar a actitudes dunha grande xenerosidade, altruísmo e valor humano ..
Precisábase ademais unha embarcación disposta a asumir o grave risco da viaxe ilegal cun cadáver a bordo, labor ao que se prestou Xesús Lestegás, “ o Relámpago”, coa súa lancha “María”.
O desembarco do cadaleito fíxose no muro da vella farola da Rapadoira e trasladouse á casa do armador, en Marzán, onde os restos de José quedaron tres días alumeados por unha “mariposa” ata que foron depositados no cemiterio parroquial
A gratitude da nai durou por toda a vida; endexamais esqueceu a acción humanitaria, altruísta e arriscada do Relámpago.
Foi o do Hidro un episodio de fondo dramatismo do mar de Foz, e da súa malfadada barra, onde tantos homes do noso mar perderon a vida, e razón primeira que impide todo desenvolvemento portuario. A súa lembranza quedou fixada na memoria popular.
A lancha, á que se recortou o casco, dedicouse a carrexar xuncos dende A Espiñeira para estrar as cortes, e rematou a singradura no pudridoiro do Centiño, en Malates….
Suso Fernández
Cronista Oficial de Foz